Παγκοσμιοποίηση-Μετανάστευση

Από την Εισαγωγή του βιβλίου των Εναλλακτικών Εκδόσεων, Παγκοσμιοποίηση και Μετανάστευση, Η Ελλάδα ανάμεσα στο μεταναστευτικό και τη δημογραφική κατάρρευση, Επιμέλεια, Γιώργος Καραμπελιάς.

Η γεωπολιτική διάσταση

Η Ελλάδα βρίσκεται στα σύνορα των κόσμων Δύσης και Ανατολής, η περιοχή των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής παραμένει εξόχως ασταθής, η δε ιστορική συγκυρία απειλεί με περαιτέρω συρρίκνωση τον ελληνισμό ­– στην Κύπρο αυτή η συρρίκνωση έχει αποκτήσει και εδαφική διάσταση. Κατά συνέπεια, η μαζική μετανάστευση, ιδιαίτερα πληθυσμών με μεγάλη πολιτισμική διαφορά από τους Έλληνες, που σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να ενσωματωθούν –τουλάχιστον στο προβλεπτό μέλλον– δεν αποτελεί μόνο πρόβλημα εσωτερικής πολιτισμικής συνοχής αλλά και ζήτημα με ευρύτερες γεωπολιτικές, ακόμα και εδαφικές, διαστάσεις. Οι συγκρούσεις στα Βαλκάνια, επί τη βάσει μειονοτικών ζητημάτων, δεν έχουν ακόμα λάβει τέλος. Στη νότια Σερβία, υπάρχουν σημαντικοί αλβανικοί πληθυσμοί, ενώ στο βόρειο Κόσοβο, σερβικοί. Στο Μαυροβούνιο, επίσης, σημαντική αλβανική μειονότητα, ενώ το κράτος των Σκοπίων απειλείται με έκρηξη εξαιτίας του αλβανικού αλυτρωτισμού. Τέλος, στην ίδια την Ελλάδα, αλλά και στη γειτονική Βουλγαρία, σε ακόμα μεγαλύτερη έκταση, υπάρχουν τουρκόφωνοι και μουσουλμανικοί πληθυσμοί, τους οποίους έχει θέσει υπό την προστασία της η Τουρκία. Η Κύπρος έχει υποστεί ακρωτηριασμό και απειλείται με τουρκοποίηση, με αφορμή την τουρκοκυπριακή μειονότητα.
Κατά συνέπεια, η μετανάστευση στην Ελλάδα πληθυσμών από τις γειτονικές χώρες με τις οποίες εξακολουθούν να υπάρχουν άλυτα ή ανεπούλωτα ακόμα ιστορικά ζητήματα –το μακεδονικό, ή τουρκική επιθετικότητα και οι αλβανικές διεκδικήσεις στην Τσαμουριά– κινδυνεύουν να μεταβάλουν τους μετανάστες εργάτες από αυτές τις χώρες, ή ένα μέρος τους, σε μειονότητες, οι οποίες αύριο θα διεκδικήσουν μειονοτικά δικαιώματα. Επιπλέον, η ενίσχυση μουσουλμανικών πληθυσμών από την Αφρική και την Κεντρική Ασία θα φέρει σύντομα αυτούς τους πληθυσμούς υπό την «προστασία» της Τουρκίας, στα πλαίσια της γενικευμένης ανασυγκρότησης της μουσουλμανικής ούμμα, και της ισλαμοποίησης της τουρκικής πολιτικής. Αν μάλιστα παραχωρηθεί και δικαίωμα ψήφου ή και υπηκοότητα σε ένα αυξανόμενο μέρος μεταναστών ή απογόνων τους, όπως αναπόφευκτα θα συμβεί κάποια στιγμή, τότε το μειονοτικό ζήτημα θα εγκατασταθεί στην καρδιά της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Διότι δεν θα πρόκειται απλώς για ένα αίτημα πολυπολιτισμικότητας, όπως εμφανίζεται σήμερα στις περισσότερες χώρες της Δύσης, όπου δεν υπάρχει καμία γεωγραφική συνάφεια μεταξύ των χωρών προέλευσης και των χωρών εγκατάστασης των μεταναστών, αλλά για απευθείας μειονοτικά ζητήματα που κινδυνεύουν να τεθούν από γειτονικές χώρες, στην αξέχαστη βαλκανική μας παράδοση!
Μόνον η Αμερική αντιμετωπίζει ένα ανάλογο πρόβλημα με τους Μεξικανούς μετανάστες στις νότιες πολιτείες, και έχει ήδη αρχίσει να τρομοκρατείται, παρότι άλλο πράγμα το αμερικανικό κράτος και άλλο το… ελληνικό. Και στο κάτω κάτω της γραφής, πριν ενάμιση αιώνα, αυτά τα εδάφη ανήκαν στο Μεξικό και αποσπάστηκαν με πόλεμο από τις ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα τους… Αμερικανούς μετανάστες-εποίκους!

Τι μπορούμε να κάνουμε

Βεβαίως, σήμερα, είναι αδύνατο να γυρίσουμε προς τα πίσω το ρολόι της ιστορίας. Η μετανάστευση έχει εγκατασταθεί στην καρδιά της ελληνικής κοινωνίας και αποτελεί, ίσως, μαζί με το δημογραφικό και τη νεο-οθωμανική απειλή, με τα οποία εξάλλου συνδέεται άμεσα, το μεγαλύτερο εθνικό ζήτημα της Ελλάδας. Ο τρόπος της αντιμετώπισής του θα καθορίσει το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας και σε ένα μεγάλο μέρος και τις εξωτερικές του σχέσεις.
Προφανώς δε, οι συνέπειες της μετανάστευσης δεν υπήρξαν μονοδιάστατα αρνητικές. Υπάρχουν και σημαντικές θετικές διαστάσεις. Αναφέρουμε, ενδεικτικά, ορισμένες από αυτές: Εγκαταλειμμένες περιοχές της Ελλάδας ξαναζωντάνεψαν με την παρουσία των μεταναστών, οι Πόντιοι Οδυσσείς επέστρεψαν μετά από πάρα πολλά χρόνια σε μια πατρίδα, έστω και αν δεν ξαναβρήκαν την παλιά Παναγία Σουμελά στον Πόντο, αλλά μια νέα φιλόξενη στη Βέροια. Ανασυνδεθήκαμε, μέσα από τους ανθρώπους τους, με την ορθόδοξη Ανατολική Ευρώπη, Ρώσους, Ουκρανούς, Ρουμάνους, Βουλγάρους και τους Αλβανούς, κατ’ εξοχήν τους ορθόδοξους του νότου, βάζοντας τις βάσεις για μια μονιμότερη σχέση λαών, ανθρώπων, πολιτισμών, που είχαν πολλά κοινά στο παρελθόν και τους είχαν χωρίσει η ιστορία και η πολιτική. Ακόμα και ένας αριθμός ανθρώπων από την Ασία ή την Αφρική μπορεί να συμβάλει στη διεύρυνση των οριζόντων του ελληνικού λαού και να εμπλουτίσει τον πολιτισμό μας, ανοίγοντάς μας σε διαφορετικές, έστω και πολύ μακρινές, παραδόσεις.
Η ελληνική παράδοση δεν υπήρξε ποτέ μια κλειστή παράδοση, αρκεί τα μεγέθη των ξένων πληθυσμών να μην είναι τέτοια που να αλλοιώνουν την πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα της χώρας. Μια εισδοχή μεταναστών, ιδιαίτερα των αποδεδειγμένα πολιτικών προσφύγων, που θα εντάσσονταν ισότιμα –ή, τουλάχιστον, σχετικά ισότιμα– στις κοινωνικές και εκπαιδευτικές δομές της χώρας, θα ήταν ίσως και καλοδεχούμενη, μια και οι θετικές διαστάσεις της θα υπερτερούσαν έναντι των πιθανών αρνητικών.
Και, προφανώς, διαφορετική εκτίμηση των θετικών και αρνητικών διαστάσεων της μετανάστευσης θα είχαμε αν η Ελλάδα δεν αντιμετώπιζε τις γεωπολιτικές και πολιτισμικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει, αν δεν αποτελούσε ένα σύνορο μεταξύ των κόσμων, Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου, ένα σύνορο που κάποτε αποτελούσε το επίκεντρο ενός αυτόνομου πολιτισμού και στη συνέχεια συρρικνώθηκε σταδιακώς, κάτω από την πολλαπλή πίεση Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου. Σήμερα, αυτό το σύνορο αντιμετωπίζει μια νέα πίεση που έρχεται από την Ανατολή. Και δεν έχει τα περιθώρια περαιτέρω συρρίκνωσης. Κατά συνέπεια, είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίζει όλα της τα προβλήματα κάτω από αυτό το πρίσμα.
Χρειάζεται μια νέα ολοκληρωμένη πολιτική για το μεταναστευτικό και την πολιτισμική και πολιτική συνοχή της χώρας. Μια πολιτική που μπορεί να συνοψιστεί στα εξής:
Α. Ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, σε όλα τα επίπεδα, σταδιακώς, και στον βαθμό που ολοκληρώνεται αυτή η ένταξη. Δηλαδή, για παράδειγμα, προηγείται η οικονομική, κοινωνική, εκπαιδευτική και πολιτισμική ένταξη των μεταναστών και ακολουθεί η πολιτική και όχι το αντίστροφο, όπως θέλει να κάνει το εθνομηδενιστικό στρατόπεδο με επικεφαλής τον ΣΥΡΙΖΑ. Γι’ αυτό πρέπει να δημιουργηθεί και ένα υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, που θα μεριμνά για τα ζητήματα της εργασίας, της κατοικίας, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών, καθώς και για τον επιθυμητό αριθμό μεταναστών. Βασική κατεύθυνση της μεταναστευτικής πολιτικής πρέπει να είναι η αποφυγή δημιουργίας γκέτο σε επίπεδο κατοικίας, εκπαίδευσης, περιφερειακής συγκέντρωσης. Γι’ αυτό πρέπει να οριστεί ένα συνολικό όριο στον αριθμό των μεταναστών και ταυτόχρονα να επιδιώκεται μια όσο το δυνατόν πιο ισόρροπη κατανομή τους. Δεν μπορεί, π.χ., στην Αθήνα, τα βόρεια προάστια να αποτελούν χώρους μειωμένης συγκέντρωσης μεταναστών και αυτοί να συγκεντρώνονται στο υποβαθμισμένο κέντρο της Αθήνας και τις δυτικές συνοικίες. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά περιοχές επιβαρυμένες από την παρουσία παράτυπων μεταναστών και μεγάλου αριθμού νομίμων μεταναστών, όπως το ιστορικό κέντρο της Αθήνας, εκεί θα πρέπει να παρθούν άμεσα μέτρα για την μετεγκατάστασή τους αλλού, καθώς και να δοθούν φορολογικά κίνητρα για την επιστροφή των γηγενών κατοίκων που έχουν απομακρυνθεί. Και βέβαια, το ύψος του επιπέδου των δικαιωμάτων που παραχωρούνται θα πρέπει να συναρτάται με τον βαθμό της ένταξης στην ελληνική κοινωνία –εκμάθηση της γλώσσας, εκμάθηση της ελληνικής ιστορίας, κ.λπ.
Β. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανοικτά ζητήματα των Βαλκανίων και της ευρύτερης περιοχής, θα πρέπει να αποφευχθεί η συσσώρευση μεταναστών στις παραμεθόριες περιφέρειες της χώρας, όπου θα πρέπει να οριστεί χαμηλότερο ποσοστό διαμονής μεταναστευτικού πληθυσμού.
Γ. Πρέπει να καταγγελθεί η Τουρκία και να διακοπούν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση εάν δεν αναλάβει αμέσως να σταματήσει την αποστολή προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα και αν δεν υποχρεωθεί να δέχεται στο έδαφός της όσους εισέρχονται παράνομα από την Τουρκία στην Ελλάδα.
Δ. Θα πρέπει να τεθεί ένα ανώτατο όριο στον αριθμό των μεταναστών που μπορεί να δέχεται κάθε χρόνο η Ελλάδα, σε μια εποχή μάλιστα όπου στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι νέοι Έλληνες είναι άνεργοι ενώ αυξάνονται τα μεταναστευτικά ρεύματα από την Ελλάδα προς το εξωτερικό και, βέβαια, να καταγγελθεί ως ανεφάρμοστο το περιβόητο Δουβλίνο ΙΙ. Θα πρέπει να ενισχυθεί η φύλαξη των συνόρων και η επιστροφή των παράτυπων μεταναστών στις χώρες τους, με οικονομική ενίσχυση από το ελληνικό κράτος και την Ευρωπαϊκή Ένωση, για να μπορέσουν να ζήσουν εκεί. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, θα ήταν δυνατόν να υπάρχει μια φιλικότερη πολιτική απέναντι στους αποδεδειγμένα πολιτικούς πρόσφυγες.
Ε. Αγώνας στα πλαίσια των διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών και παρέμβαση στα κινήματα όλων των χωρών, για να λάβει τέλος ο μεγάλος πόλεμος που μαίνεται στη Μέση Ανατολή, ως συνέπεια των δυτικών επεμβάσεων –παλαιότερα και των σοβιετικών, όπως στο Αφγανιστάν– και για ουσιαστική βοήθεια στις χώρες του Νότου, με αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης ώστε να μειωθούν τα μεταναστευτικά κύματα.
Εάν εκπληρωθούν αυτοί οι όροι, είναι δυνατό να αρχίσει μια πορεία αναστροφής του εκρηκτικότερου κοινωνικού προβλήματος της χώρας, το οποίο συνιστά η μαζική μετανάστευση των τελευταίων δεκαετιών. Είμαστε υποχρεωμένοι να αποσπάσουμε το ζήτημα της μετανάστευσης από τα χέρια της ακροδεξιάς, η οποία το χρωματίζει με ρατσιστική λογική και φρασεολογία, και να συγκροτήσουμε μια πλειοψηφική δημοκρατική πρόταση για το μεταναστευτικό, η οποία θα επιχειρήσει να αντιμετωπίσει τη μεγάλη πρόκληση που συνιστά η μετανάστευση για τον ελληνικό λαό.
Είμαστε πεπεισμένοι πως, στην Ελλάδα, επειδή το μεταναστευτικό ζήτημα διαπλέκεται ουσιωδώς με τα λοιπά εθνικά ζητήματα, υπάρχει μια δημοκρατική πλειοψηφία που έχει αρχίσει να κατανοεί τη σοβαρότητα του ζητήματος και η οποία είναι διατεθειμένη να συζητήσει με όρους κοινωνικής συνοχής, εθνικής επιβίωσης, αλλά ταυτόχρονα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Αυτή την ελληνική «μεσότητα», που βρίσκεται στην παράδοσή μας, θα πρέπει να επιστρατεύσουμε στον προβληματισμό μας, χωρίς να κρύψουμε τίποτε και χωρίς να φοβηθούμε τίποτε.