Είναι όπως θα ’λεγαν οι αρχαίοι, κρονόληροι. Απολύτως ανόητοι...

 

Μια φράση του Bertrand Russell, που διάβασα τις προάλλες, με έβαλε σε σκέψεις σε σχέση τη νοσηρή πολιτική, κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική πραγματικότητα που έχει εγκατασταθεί και κάκιστα ριζώσει στον τόπο τις τελευταίες δεκαετίες. Γράφει λοιπόν ο Russell:

"Στον βαθμό που οι κοινωνίες δεν έχουν εκπαιδευτεί να απέχουν από την εκφορά ατεκμηρίωτων κρίσεων, παραμένουν επιρρεπείς στα κελεύσματα επηρμένων προφητών, είναι δε πολύ πιθανόν οι ηγεσίες τέτοιων κοινωνιών να αποτελούνται είτε από αδαείς φανατικούς είτε από ανέντιμους τσαρλατάνους." (Bertrand Russell, ‘Unpopular Essays’ (1950), Chapter 2: Philosophy for Laymen, σ. 27, μετάφραση δική μου)

Σ’ ένα άλλο του έργο ο Russell διατυπώνει μια συναφή σκέψη ως εξής:

"Οι περισσότεροι άνθρωποι πορεύονται στη ζωή περιπλανώμενοι σ’ έναν αχανή κόσμο καμωμένο από παράλογες πεποιθήσεις. Αυτού του είδους οι πεποιθήσεις του ενός είναι κατά κανόνα εντελώς ασύμβατες με τις πεποιθήσεις του άλλου, ώστε εκ των πραγμάτων είναι αδύνατο αμφότεροι να έχουν δίκιο. Οι γνώμες των ανθρώπων είναι κατά κανόνα προσανατολισμένες στην καλοπέρασή τους. Η αλήθεια είναι δευτερεύουσας σημασίας ζήτημα για την πλειοψηφία." (Bertrand Russell, ‘The Art of Philosophizing and Other Essays (1942), Essay one, The Art of Rational Conjecture, μετάφραση δική μου).

Ο πειρασμός να αρχίσω να κατονομάζω "επηρμένους προφήτες", "αδαείς φανατικούς" και "ανέντιμους τσαρλατάνους" είναι μεγάλος, καθώς το διαρκώς καταπιεζόμενο από συμβαίνοντα και μη συμβαίνοντα θυμικό εύλογο είναι να αναζητεί "προσωπογραφίες" και "κάδρα" για να ξεσπάσει και να εκτονωθεί. Έτσι όμως απλώς μπαίνει κανείς σ’ έναν λαβύρινθο που λειτουργεί σαν άψογα στημένο "blame game", χωρίς πραγματικές συνέπειες για όσους το έχουν στήσει και το διευθύνουν με εξαιρετική μαεστρία και με τους παίκτες – αυτούς που υποτίθεται ότι αναζητούν τον "φταίχτη" – να είναι και οι τελικοί αποδέκτες όλων των συνεπειών. Έχει πια κάποιο νόημα να αρχίσει κανείς να κατηγορεί τους μεν ή τους δε – αναπαράγοντας κι επιβεβαιώνοντας τους όρους του παιχνιδιού και, κατ’ επέκταση, τη συνέχισή του – ως πιόνι, ως "χρήσιμος ηλίθιος" που εκ του πονηρού καλύπτεται απ’ τον ευφημισμό του "πολίτη"; Πέρα από ευφημισμούς το σύστημα δεν κάνει καμιά παραχώρηση στα πιόνια. Η νομιμοφροσύνη τους είναι όρος απαράβατος για την επικερδή ανοχή του.

Τούτων λεχθέντων, επιτρέψτε μου να επιχειρήσω κάπως να εμβαθύνω στην ουσία των παρατηρήσεων του Russell. Η εκφορά ατεκμηρίωτων κρίσεων αποτελεί, τρόπον τινά, "φυσιολογική" λειτουργία. Η αφετηρία της βρίσκεται στις απλές, "αθώες", αυταπόδεικτες κρίσεις του τύπου "Ωραία μέρα σήμερα", "Μάλλον θα βρέξει", "Ο ήλιος αύριο δύει στις έξι και είκοσι πέντε". Το γεγονός ότι κανείς δεν αμφισβητεί μια τέτοια κρίση επιτρέπει στον κρίνοντα να "διολισθήσει", με την ίδια βεβαιότητα και αυτοπεποίθηση, σε άλλες, πιο σύνθετες, λιγότερο "αυταπόδεικτες", λιγότερο ή και καθόλου επαναλαμβανόμενες ή επιβεβαιούμενες από τα πράγματα κρίσεις. Εκεί βρίσκεται το σημείο καμπής. Εκεί όπου η άκριτη κρίση προβάλλεται ή επιχειρείται να επιβληθεί ως έγκριτη. Εκεί το απλό παραχωρεί τη θέση του στο απλουστευτικό και τα λάθη προσλαμβάνονται ως αλήθειες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που οι αλήθειες γίνονται αποδεκτές "χωρίς δεύτερη σκέψη".

Από το 1974 και μετά, ιδίως όμως από το 1981 και μετά, ο τόπος κυβερνήθηκε βάσει μιας σταδιακά διευρυνόμενης και εμβαθυνόμενης ρύθμισης. Μιας ρύθμισης που δεν αποφασιζόταν ούτε εξειδικευόταν βάσει πραγματικών δεδομένων ή αναγκών, αλλά βάσει της απώτατης μορφής εκπόρνευσης μιας δημοκρατίας, δηλαδή της συναλλαγής με οργανωμένα – στο κόμμα και στην κοινωνία – συμφέροντα. Το αποτέλεσμα είναι πια γνωστό σε όλους – σε όσους έχουν την παρρησία να το καταγγέλλουν και σε όσους λουφάζουν και καμώνονται ότι δεν το καταλαβαίνουν. 

Δημιουργήσαμε ένα θεσμικό έκτρωμα χωρίς πραγματική – αλλά μόνο με εικονική, προσχηματική – θέσμιση, το οποίο εκδηλώνεται σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου της χώρας ως σύστημα στεγανών, απόκρουσης κάθε έννοιας ανταγωνισμού και ίσων ευκαιριών, προνομιακών σχέσεων με το κέντρο της πολιτικής, οικονομικής και διοικητικής ισχύος και πλήρους διακοπής κάθε μορφής "επικοινωνίας" μεταξύ των συγκοινωνούντων δοχείων των επιμέρους συμφερόντων. Ένα σύστημα παράλογο. Ένα σύστημα μη βιώσιμο. Ένα σύστημα πλήρως αποκομμένο από την εξασφάλιση των αναγκαίων για το μέγεθος και τη δομή του πόρων. Ένα σύστημα, τελικά, βαθύτατα ανήθικο. Όσοι θα σπεύσετε να πείτε "Μα, παντού στον κόσμο, και στον δυτικό κόσμο, υπάρχει διαπλοκή", θα απαντήσω: Πουθενά στον δυτικό κόσμο η διαπλοκή δεν έχει τέτοια χαρακτηριστικά. Πουθενά δεν είναι σ’ αυτόν τον βαθμό ολιστική, αγγίζοντας όλες τις μορφές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής ούτε καταλήγει στη συνολική διαιώνιση της θεσμικής, διοικητικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής αφασίας που χαρακτηρίζει τον δικό μας τόπο. 

Για όσους αρνούνται να το καταλάβουν, αυτό το σύστημα χρεοκόπησε. Το σύστημα της υπερρύθμισης. Το σύστημα της προστασίας των πελατών πάση δυνάμει, πάση θυσία, χωρίς αύριο. Το "χωρίς αύριο" είναι σήμερα. Η δε υπερρύθμιση έχει πλέον στραγγαλίσει κάθε δυνατότητα αυτής της μη κοινωνίας των συντεχνιακών και ολιγοπωλιακών συμφερόντων να αντιδράσει στις συντριπτικές εξωτερικές πιέσεις που ασκεί η χρεοκοπία. Η χρεοκοπία που προκάλεσε αυτό ίσα-ίσα το σύστημα, όχι κάποιο άλλο. Το περιβάλλον είναι ιδανικό για την εμφάνιση "επηρμένων προφητών", "αδαών φανατικών" και "ανέντιμων τσαρλατάνων". Πρόκειται για την εντροπία του συστήματος. Για τη μάχη οπισθοφυλακών ώσπου να σωθούν όλα τα βόλια. Για του Κακού το στερνό σκαλοπάτι, που εξορκίζει ο Ποιητής.

Τι κάνουμε λοιπόν στον έβδομο χρόνο της κρίσης; Επιχειρούμε να θεραπεύσουμε – έτσι λέμε – τις κακοήθειες της υπερρύθμισης με περισσότερη … ρύθμιση. Ετοιμάζουμε νομοσχέδια για τη ρύθμιση των φορολογικών και ασφαλιστικών παραμέτρων της λειτουργίας (;) των ημιθανών επιχειρήσεων της χώρας βάσει … τετραγωνικών μέτρων και τεκμηρίων! Καταργούμε τα αυθαιρέτως λειτουργούντα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να ρυθμίσουμε διά νόμου τον αριθμό των αδειών.

 Αφαιρούμε κάθε σχετική αρμοδιότητα από την αρμόδια ανεξάρτητη αρχή – την οποία έχουμε προηγουμένως "φροντίσει" να παραλύσουμε – και την αναθέτουμε σε έναν υπερυπουργό, ο οποίος αποφασίζει κατά το δοκούν, ως άλλος Μωυσής που "είδε το φως" και το μεταφέρει στους ιθαγενείς. Ρύθμιση παντού, τεκμήρια παντού, εικονικές αξίες παντού, εικονικές παραδοχές παντού. Η πραγματικότητα λάμπει διά της απουσίας της. Την αρνούμαστε. Την εξοβελίζουμε. Της γυρνούμε την πλάτη. Εν ανάγκη, βάζουμε το κεφάλι στο χώμα ή το ρίχνουμε στην οφθαλμοσκόπηση ή στην τερατολογία, την εικοτολογία, τη συνωμοσιολογία και άλλες αξιοθρήνητες ανθυποαπασχολήσεις εγνωσμένης τριτοκοσμικής απαξίας. Όλοι οι μικροί, μη επικοινωνούντες μεταξύ τους μικρόκοσμοι, αναπτύσσονται πλέον ως καρκινικοί όγκοι και η κεντρική μονάδα ελέγχου, η κεντρική εξουσία, ελπίζει ότι θα σώσει την παρτίδα αφήνοντάς τους να εξελιχθούν εντελώς ανεξέλεγκτα στις εν σειρά προϋποθέσεις της δικής της κατάρρευσης. 

Μελετώντας την πτώση του ευρωπαϊκού συστήματος αξιών πριν από το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο σπουδαίος αυστριακός συγγραφέας Hermann Broch αναφέρεται εκτενώς, στη μυθιστορηματική του τριλογία Die Schlafwandler, στο γεγονός ότι της κατάρρευσης των αξιών προηγήθηκε η άφεση των δυτικών κοινωνιών στις "ακραίες συνέπειες των επιδιώξεών τους", σε παραδοχές όπως "Το εμπόριο για το εμπόριο", "Η τέχνη για την τέχνη", "Ο πόλεμος για τον πόλεμο". Η ιδιαιτερότητα της ελληνικής υπερρύθμισης έγκειται στο γεγονός ότι αυτό που εμφανίζεται ως "ρύθμιση" στην πραγματικότητα είναι η αυτονόμηση όλων των επιμέρους υποσυστημάτων, γνήσιων και καταχρηστικών, αυθεντικών και κατασκευασμένων. Η ρύθμιση υπάρχει ως αμυντικός μηχανισμός, ως προστασία απέναντι στον ανταγωνισμό, όχι ως σύνολο κανόνων για την εύρυθμη λειτουργία του εκάστοτε υποσυστήματος. Εντέλει, η ρύθμιση λειτουργεί ως ανάχωμα στον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο, ως συλλογικός μηχανισμός αναπαραγωγής της ακινησίας. Είναι η ρύθμιση που δεν παράγει τίποτα. Που καταφέρνει, όσο το καταφέρνει, να επιβιώνει υπονομεύοντας το ίδιο το περιεχόμενό της, αφού κρύβει για να έχει και έχει για να κρύβει. Είναι το βασικό συστατικό μιας ανελεύθερης, βαθύτατα ανελεύθερης και ιδεοληπτικής κοινωνίας. Της κοινωνίας των "επηρμένων προφητών", των "αδαών" και των "τσαρλατάνων".

Η πολιτική έκφραση αυτών των λογικών υπερβάσεων και των υπερκείμενων ζυμώσεων είναι η περίφημη "πολυσυλλεκτικότητα". Δεν υπάρχει πιο χυδαία πολιτική πρόταση από αυτή. Πρόκειται στην ουσία για ευφημισμό του πελατειακού κράτους, της πλήρους παράλυσης, της μη διακυβέρνησης. Πρόκειται για άρνηση διατύπωσης σαφών θέσεων, σαφών σταθμίσεων των συμφερόντων, σαφών βασικών παραδοχών. Εάν το ζητούμενο είναι η αποδοχή όλων των αδύνατο να συνυπάρξουν ως έχουν συμφερόντων έτσι ακριβώς, ως έχουν, τότε η εξουσία δεν υπάρχει για να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα και την πρόοδο της κοινωνίας και της οικονομίας, αλλά μόνο για να διασφαλίζει τη δική της επιβίωση. Είναι εξουσία για την εξουσία. "Ακραία συνέπεια" του εαυτού της, όπως θα ’λεγε ο Broch. Είναι μηχανισμός παράλυσης. 

Λίγα λόγια και σταράτα: Δοκιμάσαμε όλες τις βαθμίδες της ρύθμισης έως την υπερρύθμιση. Έως τη συντεχνιακή υπερδόμηση της κοινωνίας, της διοίκησης, της οικονομίας. Φτάσαμε σε αδιέξοδο. Στο και μη παρέκει. Εάν το ζητούμενο είναι πώς για μια ακόμη φορά θα βάλουμε το κεφάλι στην άμμο περιμένοντας να μη συμβεί το μοιραίο – όμως κατά βάθος γνωρίζοντας ότι το μοιραίο θα συμβεί – είμαστε άξιοι της μοίρας μας. Δεν είμαστε καν Επιμηθείς. Ακόμη και οι Επιμηθείς αντιλαμβάνονται – εκ των υστέρων – αυτό που τους έχει συμβεί. Το αρνούνται, το παλεύουν. Εκ των υστέρων. Λένε το "Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα". Κάνουν ό,τι χύδην καλείται "αυτοκριτική". Δεν χώνουν το κεφάλι στην άμμο. Δεν λένε "Εγώ να ’μαι καλά κι ο κόσμος όλος να πάει να κουρευτεί". Όχι, δεν είμαστε καν Επιμηθείς. Είμαστε, όπως θα ’λεγαν οι αρχαίοι, κρονόληροι. Απολύτως ανόητοι. Υπό τις συνθήκες που βιώνουμε σήμερα – της ηθελημένης, εσκεμμένης, παραλυτικής καταστροφής του όποιου μέλλοντος της χώρας – το "απολύτως ανόητοι" ταυτίζεται με το απολύτως διεφθαρμένοι...

Capital.gr  Ιουλιανός